سکته مغزی و اختلال حرکتی یکی از عوامل مهم ناتوانی در جوامع به حساب می آید. نواقص حرکتی که به طور معمول بعد از سکته مغزی اتفاق می افتند که اغلب منجر به بروز ناتوانی در بیمار می شوند. اکنون ضایعات مغزی به دنبال سکته مغزی یکی از مهم ترین علل ناتوانی می باشند.
سکته مغزی بر اساس زمان بندی به ۳ دوره حاد ،تحت حاد و مزمن تقسیم می شود که به ترتیب شامل موارد زیر هستند:
فاز حاد از چند دقیقه تا چند روز از شروع سکته
فاز تحت حاد از چند روز تا ۳ ماه از شروع سکته
فاز مزمن بیشتر از ۳ ماه از شروع سکته
حدودا ۷۰% بیمارانی که به دلیل سکته مغزی زنده میمانند دچار همی پارزی (ضعف نیمه بدن) با ارجحیت در اندام فوقانی در فاز حاد می شوند.
تقریبا ۷۰% بیماران با پارزی (ضعف) خفیف تا متوسط درجاتی از بهبود عملکرد دست در طی ۶ ماه اول بیماری را به دست می اورند.
اکثر نصفی از بیماران سکته مغزی دچار پارزی شدید در اندام بالایی می گردند به گونه ای که با مشکل در صاف کردن انگشتان همراه است.
و همچنین ۶۶% بیماران سکته مغزی با درگیری شدید اندام فوقانی در مجموع هیچ بهبود عملکردی پیدا نخواهند کردو ۲۵% بهبودی نسبی پیدا خواهند کرد و حدود ۲۵-۵% حتی بهبودی کامل در عملکرد اندام فوقانی خواهند داشت.
نکته ی مهمی که به ن بیشتر باید توجه کنید
بیشترین میزان بهبود در طی ۳ ماه اول بعد از سکته مغزی رخ می دهد.
البته این نیز هم موجود است که شواهدی مبنی بر عدم بهبودی در این بازه زمانی هم هست ، ولی گزارشاتی مبنی بر بهبودی اندام فوقانی حتی در چند سال بعد از سکته مغزی نیز وجود دارد که بستگی به نوع درگیری و برنامه توانبخشی و مرکز مربوطه آن دارد.
احتمالا این بهبودی حاصل ترکیبی از پروسه های خودبخودی و وابسته به یادگیری شامل جایگزینی ، تبدیل و جبران است. پیشرفت در بهبود عملکرد بعد از ۳ ماه به صورت گسترده ای وابسته به استراتژی مبتنی بر تطابق یادگیری است. شواهد نشان دهنده ترمیم عصبی از طریق سازماندهی مغز (نوروپلاستیسیتی)، اصلی ترین دلیل بهبودی واقعی یا به نحوی جبران در فاز تحت حاد و مزمن است.
بهبودی به دنبال سکته مغزی به طور کلی به دو دسته بهبودی نورولوژیک و عملکردی تقسیم میشود. بهبودی عملکردی تحت تاثیر عوامل محیطی خارجی ،استمرار برنامه های توانبخشی و انگیزه بیمار قرار می گیرد در حالیکه بهبودی نورولوژیک با توجه به علت سکته و مکان ضایعه سکته مغزی تعیین میشود.
مداخله های توانبخشی به عنوان عامل مراقبتی اصلی بعد از سکته مغزی به حساب می ایند. توانبخشی سکته مغزی با هدف بازگرداندن عملکرد از دست رفته و بوجود آمدن استقلال بیمار به کار برده می شود.
برنامه توانبخشی جهت اختلال حرکتی اندام فوقانی به دنبال سکته مغزی باید شامل توانبخشی حرکتی کلی، تحریک الکتریکی مغزی و تغییرات حسی باشد.
مزایای برنامه های توانبخشی
در مطالعه ای که به تازگی با تمرکز بر بهبود عملکرد و حرکت در بیماران سکته مغزی انجام شده است، مزیت برنامه های توانبخشی بر اختلالات حرکتی و ناتوانی در مقایسه با عدم درمان گزارش شده است. در مطالعات انجام شده برنامه توانبخشی فشرده در بیماران با ناتوانی شدید حرکتی در اندام فوقانی به دنبال سکته مغزی موجب بهبود حرکتی شده است.